ÇATI ÖRGÜTLENMESİ "TÜRKİYE TİYATROLAR BİRLİĞİ"



A.Ertuğrul Timur
aetimur@gmail.com


Tiyatroda çatı örgütlenmesi bir süredir tiyatro gündeminde. Ben tiyatro yayıncılığını ve tiyatroya olan ilgimi kestiğim bir dönemde başladığı için sonradan dahil oldum. İstanbul buluşması ile kendimi içerisinde buldum ve Orhan Aydın'ın önerisi ile de komisyonda görev aldım. Fakat açıkçası toplantılarda düzenli bulunamadım ve hala tam olarak bu bünyeyi tam tanıyabilmiş yada bu bünyeye tam adapte olabilmiş değilim. Bu nedenle yazacaklarım zaten kendi içerisinde konuşulmuş konular olabilir, yanılgılarım olabilir. Ama Çatı örgütlenmesinin içerisinde olanlar bu yazacaklarımı ben merak ediyorsam yada ben düşünüyorsam dışarıdan başkaları da merak ediyor , düşünüyor diye ölçü kabul edip gerekirse yanıtlayarak bir açılıma vesile olabilirler.

Öncelikle benim çatıdan anladığım nedir? Eğer tiyatroda bir çatı örgütlenmeden bahsediliyorsa bunu iki türlü yorumlamak mümkün.

1- Zaten var olan Tiyatro örgütlerinin ortak bir üst yapılanmada bir araya gelmeleridir ki bunun adı konfederasyondur

2- Sınırlama olmaksızın (Amatör-Profesyonel-Genç-Çocuk Tiyatrocuları-Geleneksel Tiyatrocular, il il tiyatrocular vb) tüm tiyatro kapsamındakilerin kendi örgütlülükleri varken yada olmaksızın bir üst tanımlamada "tiyatrocular" geniş başlığı altında da bir araya gelmeleridir. Bu bireysel , topluluk bazında yada örgüt bazında olabilir.

Peki gözlemlediğim kadarıyla bu çatı bunlardan hangisi? Aslında belki ikisi de olma yolunda diyebiliriz. Tiyatroda zaten var olan örgütleri bir araya getirme çabası var. TODER, TOBAV, ASSITEJ, İATP-G, ATÇ, OYÇED adları geçiyor, toplantılara buralardan yönetici yada insanlar katılıyor. En azından geniş katılımlı toplantıda buralardan temsilciler var.

Ama İstanbul'da komisyona baktığımızda tam olarak bu manzarayı göremiyoruz . Eğer bu zaten var olan örgütlerin bir konfederasyonlaşması gibi çatı olsaydı iş kolaydı. Bu örgütlerin yöneticileri yada temsilcileri bir araya gelirdi ve "Ortak sıkıntılarımız neler, müştereklerimiz neler?, Hangi temel koşulların altına imza atmalı nerede ne zaman nasıl dayanışmalar geliştirmeliyiz" konularını ele alırlar bir anlamda tiyatro dernekleri konfederasyonunu çatısını çatarlardı. Ondan sonra anayasaya mı müdahale edilecek, Kültür Bakanlığına mı gidilecek, yoksa ortak eylem mi yapılacak bunlar kurulacak komisyonlarda ele alınıp hızla yol alınırdı. Her bir örgüt de bu alınan kararları kendi üyelerine duyurur, toparlar, kendi kitlesini seferber ederdi. Böylece belki İzmir'de, İstanbul'da, Ankara'da kitlesel salon toplantılarına dahi gereksinim duymadan kaç örgüt var ise onların yönetici yada temsilcilerinin bir araya gelmesi ile bu çatı (konfederasyon) hayata geçirilirdi.

Oysa şimdi İstanbul'daki komisyona bakıyoruz. Evet NHKM çevresinden Orhan Aydın, İATP-G çevresinden Ömer F.Kurhan, Fırat Güllü, ATÇ'den Mehmet Esatoğlu var ama TOBAV, TODER, ASSITEJ, OYÇED gibi örgütlerin temsilcileri komisyon toplantılarında yok. Çok sevgili arkadaşım Adnan Tönel var ama Adnan Tönel oyuncu, sanatçı, akademisyen ve gazeteci yanları olsa da bir örgüt yada örgüt temsilcisi değil, tiyatroda tek başına bir birey. Ertuğrul Timur var ama Ertuğrul Timur bir tiyatro örgütü temsilcisi değil. ASSITEJ ve/veya ÇOGED yok ama çocuk tiyatroları adına konuşan bir Ceren Okur var (ki oraların temsilcisi olarak değil kendi adına var) En fazla tiyatrocuyu temsil ettiği kağıt üzerinde varsayılan TODER başkanı Ali Yaylı kamuya açık salon toplantısında var ama komisyonda yok. İSTİŞAN yok, ASSITEJ'in resmi bir sözcüsü yok, OYÇED yok. Yani görünen şudur ki buna tam olarak zaten var olan örgütlerin konfederasyonlaşması gibi bir çatı olarak en azından şimdilik bakamayız.

Şimdilik daha çok amatör yada yarı profesyonellerin daha gayretli olduğu, bireysel özveri ve çabaların daha önde görüldüğü, TODER, TOBAV gibi var olan örgütlerinse karşı olmadığı, yakın olduklarını hissettirdikleri ama örgüt olarak çok da varlıkları hissedilemeyen , Ödenekli tiyatro çalışanlarının ise onca sorun yaşayan birimlerden olmalarına ve sayıca en kalabalık topluluklar olmalarına karşın ara ki bulasın denecek kadar az olduğu bir noktadayız. Bireysel çabaların olduğu yerde de birilerinin öne çıkması, yada birilerinin öne çıkmış gibi görünmesinin zaman zaman getirdiği sıkıntılar da yaşanabiliyor.

Peki örgütsel anlamda bir araya gelişi şimdilik bir kenara bırakırsak bölgesel bir temsilden söz edebilir miyiz? Şimdi burada tiyatrom bölge temsilciliğiyle kıyaslarsam; Ben tiyatrom adına bir tek adamı da bölge temsilcisi ilan edebilirim. Zira bu örgütlülük değildir. Bir tek adam gider şehrindeki tiyatro haberlerini toparlar, isterse oradaki tiyatrocularla hiç tanışmaya bile gerek duymadan gişeden, lobiden broşür toplar, gider seyirci gibi izler fotoğraf çeker ve bana o bölgede, o ilde tiyatro adına yapılanları haber yapar ve o bölgedeki tiyatral etkinliklerden bizi haberdar eder bu da yetebilir. Evet benim için o kentten bana haber ileten kişi o kentin temsilcisi olmaya yetebilir.

Fakat bir örgütlülükten söz ediyorsak ve örneğin Trabzon temsilcisi diyorsak bu kişinin asgari de olsa Trabzon'da bulunan tiyatro tüzel kişiliklerini yada tiyatrocuları temsil hakkını elde edebilecek yeterlikte çevresi, yetkilendirilmişliği olması gerekir diye düşünüyorum. Örneğin Zafer Gecegörür Bartın Kültür Sanat Derneğinin başkanıdır bu anlamda Bartın'ı temsil ettiği düşünülebilir. Fakat diğer 71 vilayet için böyle bir temsilden söz edemeyiz zira bölge bölge, kent kent bir tiyatro örgütlenmesi de yok ki onların temsilcileri bir araya gelmiş çatıyı kuruyor olsun. Bu anlamda da baktığımızda bir bölgeler üstü örgütlenmelerden de söz etmek mümkün görünmüyor. Ama İstanbul, Ankara ve İzmir görece daha örgütlü daha katılımcı elbette. Karadeniz bölgesinde ise bir kollektif girişimin sanıyorum hayata geçirilmesi gündemde.

Bütün bunlardan yola çıkarak artık kesin bir dille diyebiliriz ki bu çatı örgütlenmesi örgütlerin konfederasyonu değil ayrım gözetmeksizin tüm tiyatro bireysel yada tüzel kişiliklerine açık geniş tabanlı bir örgütlenme girişimidir. Tiyatro Derneklerinin de kısmen yanında yada yakınında durduğu, Türkiye geneline açık (ama maalesef henüz Tiyatronun güçlü olduğu iller de dahil çoğu ile ulaşılamamış) daha çok bireysel veya toplulukların içerisinde olduğu bir yapılanma söz konusudur.

Bana sorarsanız bu durumda bu bir çatı örgütünden çok genele açık , Genel topyekün bir tiyatrocular örgütlenmesidir. İstanbul'da benim de katıldığım ve kısa da olsa konuşmacı olduğum toplantıda da çıkan tablo buydu ve katılanlar daha çok ya kendi adına yada toplulukları adına oradaydılar ve zaten bir çoğunun konuşması da topyekün örgütlenme heyecanından çok kendilerinin yada topluluklarının yaptıklarının değişik tiyatrocular önünde tanıtma fırsatı gibi değerlendirildi.

NASIL BİR BİRLİKTELİK NASIL BİR ÜST ÖRGÜTLENME?

Eğer çatı ile tiyatroda geniş tabanlı bir örgütlenmeden söz ediliyorsa burada homojen değil heterojen bir yapılanma olacaktır elbette. Bu tür teknik, akademik yada yabancı literatüre ait kelimeleri yazılarımda kullanmaktan nefret ederim fakat şu an anlatmak istediğimi anlatacak daha uygun bir tanımlama doğrusu aklıma gelmiyor. Bu terimlerini herkesin bilmek zorunda olmadığını düşünerek örneklersem homojen karışımı şeker ve suyun birleşimine, heterojene ise çerez tabağındaki çerezlere benzetebiliriz. Şeker ve su birleştiğinde artık bu ne şekerdir ne de sudur yeni bir şeydir "şekerli sudur". Onları ne ayrı ayrı görebilirsiniz nede kimyasal işlemlere tabi tutmadan ayıramazsınız. Ama çerez tabağındaki karışık çerezler her zaman için leblebiler, fındıklar, fıstıklar olarak ayrı ayrı kimliklerini koruyacaktır.

Bu çatı örgütlenmesi de aynen böyledir. Atatürk'çüsü, sosyalisti, liberali, siyasal rengi olmayanı bir arada ortaklaşmaktadır. Birleşip tek olmak gibi bir kaygı olmadığı gibi bünyedeki herkesin diğerinin her görüşünü, eylemini, icraatini onaylaması, katılması da gerekmez kıyasıya eleştirme hakkı da bakidir. Bu durumda artık ön şartların geçmişten gelen kırgınlıkların belli ölçüde rafa kaldırıldığını da gözlemlemek mümkün. Fakat bu elbette kayıtsız şartsız herkesin diğerine sessiz kalması demek değildir. Tüzükler, yönergeler, kararlar bunun içindir ve örgütlenme ortak çıkar ve düşünceler etrafında dışarıya karşı bir güç olmak kadar iç denetimi de başkaca bir hukuk yada kolluk gücüne başvurmaksızın giderebilmek içindir.

Örgütlülük dışarıya karşı bir ortak güç olduğu , kazanımların kapısını açtığı gibi kendi iç hukukunu ve yaptırımlarını getirecektir.

Bu örgütlenmeden sonra örgüt üyesi çocuk tiyatrolarını mı sorgularsınız, yada üyelerinin organize ettiği bir festivalde verilen ödülü mü sorgularsınız, tacizcilik duyumlarınızı mı sorgularsınız, çıkar menfaat ilişkilerini mi sorgularsınız bunu gerek duyunca iç kurullarda gündeme getirir ve örgütlülüğün getirdiği iç disiplin ve yaptırım gücünden yararlanırsınız. Nasıl ki barolar, tabipler odası üyelerini gerektiğinde bir çok haktan hatta meslekten mene dek kendi bünyesinde çözebiliyorsa sizin de örgütlülük disiplininden gelen bir yaptırımınız güçlü bir örgütlenme ile mümkündür. Örgütlülük dışarıya karşı bir ortak güç olduğu , kazanımların kapısını açtığı gibi kendi iç hukukunu ve yaptırımlarını getirecektir. Bu anlamda bir iki topluluk ve onların sözcüleri dışında ön şart yada onlar varsa biz yokuz şeklinde reddediş görülmemiş, geçmişte karşıt olsa da bugün asgari müştereklerde bir araya geliş sağlanmıştır ve elbette sevindiricidir. Bu ne kadar sonuna dek sürdürülebilecek ve gerçek örgütlenme başarılabilecektir merak ve umutla beklemekteyiz.

Elbette ki örgütlenmede homojen şekilde duran farklı kesimlerin öncelikleri de farklıdır. Kamu kuruluşlarında çalışan tiyatrocular öncelikle meslek birliğinin sağlanmasından, yasayla güvence altına alınmaktan söz etmektedir, çocuk tiyatrosu yapanlar bu alandaki sorunlardan söz etmektedir, amatörlerin sorunu başkadır, kimilerinin sorunu salt salon bulabilmekten ibarettir, bir kısmının sorunu yönetsel erklere karşı muhalif bir duruşu gösterebilmektir, kimileri içinse orada olmanın nedeni salt biz de tiyatrocu olarak tescillenelim duygusudur. Bu yada çok daha fazla beklenti ve nedenle bu çatı örgütlenmesine dahil olunmuş olunabilir ki bunların her biri doğal beklentilerdir. Örgütlenme her bir kesimin diğerinin sorunlarından, varlığından haberdar olması, gerektiğinde sahip çıkıp destek vermesi içindir. Burada öncelikleri belirleyecek olan ortak kaygı ve ortak çıkarları oluşturan maddelerle başlayıp sürecektir.

Çatı Örgütlenmesi heyecan vericidir ve bu heyecanın dinmeden gelişeceğine umutla bakıyorum

(Kaynak: tiyatrom.com)